Theo cục Hàng Hải Việt Nam, năm 2015 tổng sản lượngdịch vụ vận tảido đội xem truc tiep bong da biển việt nam thực hiện đạt khoảng 118,7 triệu tấn, tăng 9,5% so với năm 2014 – mức tăng lớn nhất trong nhiều năm gần đây. Tuy nhiên, đội xem truc tiep bong da biển của Việt Nam mới chỉ đảm nhận được 27,8% tổng sản lượng hàng hóa thông qua cảng, hơn 70% thị phần còn lại thuộc các hãng xem truc tiep bong da của các công ty vận tải nước ngoài.
Bên cạnh đó, mặc dù có vị trí địa lý thuận lợi và đường bờ biển dài hơn 3.260km, tạo cơ hội lớn cho phát triển đội xem truc tiep bong da biển nhưng năm 2015 VN chỉ xếp thứ 28 thế giới về Chỉ số kết nối xem truc tiep bong da biển quốc gia với 45 điểm, thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác trong khu vực châu Á như Trung Quốc, Hồng Kông, Singapore, Hàn Quốc, Malaysia, Nhật Bản.
Nguyên nhân do lượng hàng hóa XNK của VN thấp, hệ thống cảng biển thiếu tập trung, ít cảng nước sâu, cơ sở hạ tầng cảng biển lạc hậu nên xem truc tiep bong da mẹ của các hãng dịch vụ vận tải lớn không ưu tiên cập cảng. Hơn nữa, đội xem truc tiep bong da biển VN phát triển khá manh mún, tải trọng đội xem truc tiep bong da thấp, năng lực quản lý kém nên nhiều công ty khai thác xem truc tiep bong da biển hoạt động không hiệu quả… làm hạn chế khả năng kết nối vận tải biển. Cụ thể, những bất cập của đội xem truc tiep bong da biển VN bao gồm:
Về sản lượng vận tải
Theo số liệu từ Đề án tái cơ cấu ngành GTVT, tỷ lệ thị phần vận tải hàng hóa bằng đường biển hiện nay trong tổng sản lượngdịch vụ vận chuyểnhàng hóa mới chỉ đạt 17,6% (trong khidịch vụ vận chuyển nội địađường bộ hiện vẫn ở mức cao với 75,3% tổng sản lượng vận tải), tỷ trọng này chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của một quốc gia có lợi thế rất lớn trong phát triển vận tải biển như VN.
Về các tuyến vận tải
Đội xem truc tiep bong da biển VN hầu như mới chỉ hoạt động trên các tuyến vận tải nội địa với thị phần chiếm hơn 90%.
Trên các tuyến quốc tế, đội xem truc tiep bong da biển chủ yếu chạy các tuyến ngắn quanh khu vực Đông Nam Á và Đông Bắc Á và cũng chỉ chiếm khoảng 12% thị phần trên các tuyến này. Mặc dù chiếm thị phần lớn nhưng vận tải biển nội địa vẫn đang đối mặt với những khó khăn về giá cước thấp, nguồn hàng khan hiếm và mất cân đối giữa hai chiều vận tải Bắc – Nam (chiều từ Bắc vào Nam chỉ đạt khoảng 60% so với chiều từ Nam ra Bắc).
Về cơ cấu đội xem truc tiep bong da
Theo thống kê của Cục Hàng hải Việt Nam, tính đến năm 2015 đội xem truc tiep bong da chở hàng của VN có 1.849 xem truc tiep bong da (chưa kể 38 xem truc tiep bong da mang cờ quốc tịch nước ngoài) với tổng trọng tải là 7,3 triệu DWT. Tuy nhiên, cơ cấu đội xem truc tiep bong da VN nhìn chung còn chưa hợp lý. Trong xu hướng container hóa đội xem truc tiep bong da của thế giới, xem truc tiep bong da container của VN chỉ có 64 chiếc, chiếm 3.5%, thấp hơn rất nhiều so với tỷ trọng trung bình 13% của thế giới. Gần đây, tốc độ tăng tưởng xem truc tiep bong da container của thế giới khoảng 7,7%, thì VN mới chỉ tăng khoảng hơn 1%. Ngược lại, xem truc tiep bong da chở hàng tổng hợp chiếm số lượng lớn nhất với 1.085 chiếc, tương đương 58,7%. Tiếp theo đó là xem truc tiep bong da chở hàng khô với 318 chiếc (chiếm 17,2%). xem truc tiep bong da chở dầu và hóa chất với 185 chiếc (chiếm 10,5%) nhưng được sở hữu rất phân mảnh bởi nhiều chủ xem truc tiep bong da. xem truc tiep bong da chở hàng rời có 188 chiếc (chiếm 10,2%) nhưng khả năng khai thác nhìn chung kém hiệu quả.
Về sở hữu đội xem truc tiep bong da
Theo đánh giá chung của Cục Hàng hải Việt Nam, số chủ xem truc tiep bong da của VN khá nhiều nhưng năng lực tài chính và trình độ quản lý còn hạn chế. Trong số 597 chủ xem truc tiep bong da, chỉ có 33 chủ xem truc tiep bong da sở hữu đội xem truc tiep bong da có tổng trọng tải trên 10.000 DWT, còn lại 564 chủ xem truc tiep bong da nhỏ thuộc các thành phần kinh tế tư nhân tại các địa phương như Hải Phòng, Thanh Hóa, Thái Bình, Cần Thơ… nhưng chỉ quản lý 27% tổng trọng tải đội xem truc tiep bong da.
Về loại hình xem truc tiep bong da biển
Bên cạnh những hạn chế chung kể trên, trong mỗi loại hình xem truc tiep bong da biển cũng tồn tại những bất cập riêng.
Đội xem truc tiep bong da hàng rời: chủ yếu vận chuyển các mặt hàng nông sản (gạo, đường…), các mặt hàng sắt thép, quặng sắt, phân bón, than cám, xi măng… trên tuyến nội địa và các tuyến ngắn ở Đông Nam Á, Trung Quốc hoặc một số xem truc tiep bong da vận chuyển trên tuyến xa đi Tây Phi, Nam Mỹ, Đông Âu. Hiện tại, nhóm xem truc tiep bong da hàng rời có tải trọng dưới 10.000 DWT chiếm số lượng nhiều nhất nhưng chỉ chiếm 13% tổng trọng tải. xem truc tiep bong da cỡ 20.000 – 30.000DWT chiếm 47% tổng trọng tải, và loại trên 40.000DWT số lượng rất ít nhưng chiếm 21% tổng trọng tải xem truc tiep bong da hàng rời của VN.
Việc khai thác xem truc tiep bong da hàng rời của các DNVN nhìn chung rất kém hiệu quả, tỷ lệ thời gian xem truc tiep bong da chạy có hàng bình quân chỉ khoảng 30 – 35%, thời gian các xem truc tiep bong da hàng rời chạy rỗng vẫn còn khá cao, bình quân khoảng 13 – 15% trong năm, thời gian xem truc tiep bong da neo chờ làm hàng cũng thường chiếm khoảng 20 – 25%, hiện tượng các xem truc tiep bong da chiều đi có hàng trong khi chiều về thiếu hàng rất thường xuyên.
Đội xem truc tiep bong da container: Hình thứcvận chuyển containerđường biển bắt đầu phát triển ở VN từ những năm 1990. Đến thời điểm cuối năm 2015, VN có 15 doanh nghiệp khai thác vận tải bằng xem truc tiep bong da container với tổng số trên 64 xem truc tiep bong da, tổng trọng tải khoảng 544.106DWT. Đội xem truc tiep bong da container VN nhìn chung rất nhỏ về trọng tải, tuổi xem truc tiep bong da cao, tốc độ chậm so với các đội xem truc tiep bong da container của các hãng nước ngoài. VN chỉ có 2 hãng xem truc tiep bong da được xếp trong top 100 hãng xem truc tiep bong da container hàng đầu thế giới là Biển Đông và Vinalines, song cũng đều ở những thứ hạng khá thấp.
Phần lớn xem truc tiep bong da container của VN chỉ chạy trên tuyến nội địa như Hải Phòng – Đà Nẵng – TP.HCM dưới sự bảo hộ của Chính phủ. Chỉ một số rất ít hãng có xem truc tiep bong da chạy sang cảng trung chuyển Singapore và Hồng Kông nhưng tần suất cũng rất hạn chế. Trong khi đó, áp lực cạnh tranh trên các tuyến quốc tế đối với các hãng xem truc tiep bong da VN ngày càng lớn. Năm 2015, VN đã có trên 40 hãng xem truc tiep bong da container quốc tế và hiện đang chiếm khoảng 85% lượngvận chuyển containerXNK của VN. Các hãng xem truc tiep bong da này hoạt động chủ yếu dưới 3 hình thức là công ty VN làm đại lý, công ty liên doanh hoặc công ty 100% vốn nước ngoài.
Từ những phân tích trên cho thấy, đội xem truc tiep bong da biển VN vẫn đang còn tồn tại nhiều hạn chế về sản lượng vận tải, cơ cấu đội xem truc tiep bong da và cơ cấu sở hữu cũng như tuyến đường vận tải. Để phát triển loại hình vận tải hàng hóa bằng đường biển tương xứng với tiềm năng và lợi thế, bên cạnh các giải pháp về quy hoạch hệ thống cảng biển, đầu tư cơ sở hạ tầng cảng biển, cải cách thủ tục hành chính tại cảng, Chính phủ và các doanh nghiệp vận tải biển VN cần xem việc phát triển đội xem truc tiep bong da là một trong những giải pháp quan trọng và cấp thiết.
